Tijd voor denken en reflectie,
tijd voor vormgeving van een toekomst,
tijd dus, voor cultuureducatie.

Duurzaamheid en kunst kunnen elkaar inspireren. Kinderen kunnen kunstenaars inspireren en kunstenaars ons onderwijs. Deze elementen vormden het vertrekpunt van ARTECO. Met negen basisscholen uit Vlaanderen, negen basisscholen uit het Zuiden en negen kunstenaars uit het Zuiden werd er twee jaar lang gewerkt en gedacht over deze inspirerende thema’s.

Deze publicatie vertelt u hoe leerkrachten lessen kunnen maken over kunst en duur- zaamheid. Er komen activiteiten aan bod waarmee u de cultuur, de leefwijze, een kunstwerk of een kunstenaar uit gelijk welk land uit het Zuiden kunt analyseren, activiteiten over duurzame ontwikkeling en activiteiten over communicatie met een school uit het Zuiden. Ten slotte vindt u negentien activiteiten en lessen die door de leerkrachten zijn gemaakt. 

Als je het aan de inner cirkel van de kunstinstellingen vraagt, blijkt kunst voor kinderen een uitgemaakte zaak: je kan niet vroeg genoeg beginnen met kinderen kunst te laten beleven en hen in contact te brengen met allerlei cultuuruitingen. Zelden hoor daar een dissidente stem zoals die van Jake Chapman, die zegt dat  kinderen niets te zoeken hebben  in het museum omdat ze er nog niets van snappen.

Er zijn van die begrippen waarvoor je beter geen definitie zoekt. Er bestaan er al honderden, zo niet duizenden.
Zo vergaat het begrippen zoals “liefde” of “kunst”: voor geen van beiden bestaat de universele verklaring en duiding, voor geen van hen een definitie die voor eens en altijd het denken erover stil zal leggen omdat het vraagstuk is opgelost.
De vraag stellen waarom we met kinderen en kunst zouden bezig zijn (wat dat bezig zijn dan ook moge betekenen) is dan ook eerder retorisch van aard. De vraag is immers het antwoord zelf en daardoor zal het antwoord dan ook steeds een vraag in zich houden.

Verschenen in Kunsttijdschrift Vlaanderen : kinderen en kunst - september 2013

Ervaringen van twee jaar peterschap tussen AMUZ, De Veerman en de Arthurschool

Meer doen met muziek op school. Iedereen, van kleuter tot zesdeklasser, muziek laten proeven, neen, laten doorleven. Leerkrachten een bad geven, zodat ze er zelf van doordrongen raken.
Niet enkel binnen de klas, maar klasoverstijgend. Niet enkel binnen de school, maar schooloverstijgend.
Muziek in al zijn facetten, met al zijn schakeringen, zelf beleven, ervaren én uitvoeren.
Deze caleidoscoop hebben kinderen, leerkrachten en ouders van de Arthurschool zelf in handen gehad gedurende het peterschap met De Veerman en AMUZ.

Hilde Braet, master cultuurwetenschappen en professioneel fotografe, werkt al heel lang projecten uit in een educatieve of helende context. In haar studio of op locatie gaat zij met camera’s en mensen aan de slag – scholieren, vrouwen boven de veertig, patiënten, ouders van verongelukte kinderen… Samen met hun (zelf)portretten kunnen ook gedachten of discussies over identiteit, beeld, herinnering of geheugen ontstaan.

Dit boek, waarin Braet haar ervaringen vertelt en met opnamen uit deze sessies illustreert, gaat in de eerste plaats over weerbaarheid en emancipatie. De kracht van een foto is tegelijk theorie, praktijk en maatschappijkritiek.
Naast een artistieke discipline kan fotografie ook een instrumentele lading krijgen, en zo bijdragen tot een rechtvaardiger wereld. We hoeven het niet met alles eens te zijn om er in te zien hoe waardevol dat kan zijn.
 

Na jaren ‘teaching research’ met kinderen en volwassenen concluderen Lieven Strobbe en Hans Van Regenmortel dat de gangbare muziekagogiek niet compatibel is met de manier waarop het menselijk brein muziek verwerkt.
In dit boek zetten zij ‘leren musiceren’ onvermijdelijk in een evolutionair perspectief. Muziek komt niet van de goden, maar zit net als taal van bij de geboorte in het brein gebakken.
Het boek wil musici en pedagogen opnieuw op het spoor van de klank zetten. Het toont aan dat een creatief-auditieve omgang met de muzikale bouwstenen onmisbaar is in de groei naar muzikale expertise, artistieke integriteit en zelfredzaamheid.

Het eerste onderzoeksproject van het Europese netwerk Urban Culture and Youth (UCAY) naar good practices in Europa is begin 2010 afgerond met de presentatie van dit handboek. Het bevat beschrijvingen van good practices van projecten waarbij kunst en cultuur, sport, en media worden ingezet voor jongeren.  De  landen en steden in het netwerk zijn: Nederland/Amsterdam, Spanje/Barcelona, Tsjechië/Ostravana, Duitsland/Potsdam en België/Antwerpen.
In dit artikel wordt het project 'Nesten op het Kiel' beschreven (een deelproject van Bij-buurten), waarin kunstenaars samen met buurtbewoners een kunstwerk maken, en de plaats die jongeren daarin innemen.
De Veerman werkte samen met de Artesis hogeschool (sociale agogiek) voor dit artikel.

uit: Building bridges, breaking borders: urban culture and youth

Een kritische kijk op het begrip leerlijnen in het kader van kunsten cultuureducatie; het klaverbladmodel; creativiteit; van creatieve lessen naar (een poging tot) leerlijnen

Het doel van dit boek is een complexe, maar uiterst interessante materie van harmonie en akkoordenleer op een zeer praktische wijze te benaderen en toegankelijk te maken, gericht op de toepassing ervan aan de piano. Er is gekozen voor een methodische, opbouwende, sterk op de speelpraktijk gerichte aanpak. De vele voorbeelden bieden de speler een bron van informatie. De oefeningen nodigen de speler uit tot een fascinerende zoektocht en vormen een uitdaging voor zijn creativiteit. Voor een beter inzicht wordt waar dat nodig is enige theoretische onderbouwing gegeven.
Het boek is bedoeld voor wie zich, uit hoofde van studie of beroep of uit interesse, wil bekwamen in de praktische toepassing van de harmonie en akkoordenleer van de jazz en de daaraan gerelateerde muziekvormen. Het reikt ideeën aan, inspireert tot nieuwe ontdekkingen en zet aan tot verdere ontplooiing.

De cultuurcentra van Heist-op-den-Berg, Mortsel, Schoten, Sint-Niklaas, Mol en Wilrijk stapten naar technische of beroepscholen in hun buurt. Gedurende een heel schooljaar werkten ze, samen met De Veerman, een project uit rond de percussievoorstelling ‘Tok Tok’ van De Beenhouwerij. Een gebeuren dat zich specifiek tot leerlingen en leerkrachten van het beroeps- en technisch secundair onderwijs richt.
In deze publicatie willen we het concrete verloop van dit project toelichten en onze (positieve) ervaringen delen. Door zowel een theoretisch kader als methodes aan te biedenvoor het opzetten van concrete muzische activi-teiten, willen we cultuurcentra en scholen stimuleren om samen te werken rond cultuur. Wij zijn ervan overtuigd dat dit resulteert in een toekomst met meer kwaliteitsvolle culturele projecten voor alle onderwijsniveaus.

“De aanbidding door koningen”, “Het ongeloof van Thomas”, “Het doopsel van Christus”. Het zijn stuk voor stuk imposante werken van meesterschilder Peter Paul Rubens die tot de collectie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen behoren.
Maar hoe kijken jongeren naar deze werken? Wat zien ze en wat vinden ze ervan? Wat betekenen deze werken voor hen?
In maart 2009 vond in het KMSKA een uitzonderlijk project plaats. 15 jongeren van de 9de klas van de Steinerschool Ant-werpen slaan een week lang hun tenten op in het museum. In een reeks kostuum- en dansworkshops, opgezet door kunsteducatieve organisatie De Veerman, exploreren ze de werken van Rubens: welke houding nemen de personages aan, hoe verhouden ze zich tegenover mekaar, welke kleuren worden er gebruikt, hoe worden de stoffen gedrappeerd?
Vanuit deze verkennig gaven jongeren een eigen, hedendaagse interpretatie aan de werken van Rubens. Met stof en lichaam brengen ze Rubens tot leven.

Te verkrijgen voor € 5,00 + verzendkosten via info@veerman.be

In: Cultureel Jaarboek 2001, Stad Antwerpen

Vele beginnende (en ook al iets gevorderde) leerlingen uit het klassiek georiënteerde deeltijds kunstonderwijs (DKO) voelen zich minder op hun gemak wanneer het op improvisatie aankomt. Ze zeggen dat ze het niet kunnen, en ook al zouden ze het ‘willen kunnen’, ze zouden niet weten hoe ze er aan moeten beginnen.
Vanuit die problematiek is het idee van het muzikaal receptenboek ‘Spelen met Inzicht’ gegroeid.
De combinatie van geleidelijk opgebouwde ervaring, resultaten van onderzoek in het veld heeft uiteindelijk geleid tot een uitgebreide collectie procedés. Deze procedés (recepten) stellen in principe elke DKO-leerling in staat om, via een minimum aan inzicht, de nodige creativiteit aan de dag te leggen om tot een eenvoudige, bevredigende improvisatie te komen.

De leerling kan in het begin ‘proeven’ van de gerechten in de categorieën die hem het meest liggen; nadien kan hij overschakelen naar andere ‘smaken’.
De opgaven in het receptenboek zijn logischerwijze kort en summier, aangezien de leerling voor de aanvulling moet zorgen. Omdat het niet altijd meteen duidelijk is in welke richting een oefening kan uitgewerkt worden, is er voor de leerkracht een begeleidend handboek (“De geheimen van de chef”) opgesteld, waarin mogelijke oplossingen gesuggereerd worden en enkele methodische invalshoeken worden toegelicht.

De tas van ... is gemaakt om de creativiteit in de kleuterklas te bevorderen.
Zijn kleuter dan niet creatief? Natuurlijk wel!
Misschien zijn het net de kleuters die nog het meest creatief zijn van allemaal.
Maar we weten ook dat die creativiteit op school afneemt naarmate kinderen ouder worden.
Om één of andere duistere reden leren we kinderen dus af om creatief te zijn. Dat is zonde.

Wat de kunstenaars in het Middelheimmuseum en de studenten van een vaktechnische school in Antwerpen met elkaar gemeen hebben, is techniek. Technische onderlegdheid in materiaalkennis en hoe er mee om te gaan.
Wat hen verschillend maakt, is hun specifieke kijk op het materiaal. In de beeldende kunst staat het verhaal en de betekenis centraal, in een vaktechnische opleiding is dit de functionele realisatie. Daarenboven eist een kunstenaar de vrijheid op om grenzen te verleggen, terwijl een vakman er op staat dat zijn product in alle technische opzichten 'klopt'.
Deze beide zienswijzen met elkaar verzoenen, was de uitdaging die het Middelheimmuseum, de kunsteducatieve organisatie De Veerman en het Stedelijke Polytechnisch Instituut Antwerpen (SPIA) aangingen onder de noemer 'Bij-buurten op het Kiel', een project dat zich in de eerste plaats focust op het aantrekken van nieuwe doelgroepen in het museum.
Kunst-vak-werk is de neerslag van deze verzoening, met de uitdrukkelijke bedoeling bakens uit te zetten voor andere musea met 'moeilijk te bereiken doelgroepen' en voor scholen die de geijkte paden even willen verlaten.
Het boek is dan ook opgevat als een handleiding die scholen, educatieve organisaties en diensten publiekswerking de nodige handvatten wil aanreiken om dit instrument zelf uit te proberen en in te zetten in de dagelijkse praktijk.
Een handleiding, met inbegrip van de do's en don'ts en vooral: met enkele schitterende voorbeelden tot wat voor moois dit instrument in staat is.

Doorheen de geschiedenis heeft de visie op kunsteducatie verschillende gedaanteverwisselingen ondergaan: volksverheffend ten tijde van de Verlichting, bevoogdend op het eind van de 19e eeuw, emancipatorisch in de jaren zeventig, utilitair in de jaren tachtig, tot het huidig postmodernisme, waarbij geen eenduidige waarheid vooropstaat. Het eerste deel van dit boek gaat hier uitvoerig op in. Binnen deze verschuivingen tekenen er zich steeds twee spanningsvelden af: leefwereld versus systeem, beheersing versus emancipatie.
Kunsteducatieve vormingsprocessen bewegen zich in het spanningveld van leefwereld en systeem: Tegelijkertijd balanceren zij tussen beheersing en emancipatie, waarbij het begrip emancipatie soms beheersende vormen dreigt aan te nemen uitvoert.
Wie in Vlaanderen een kijk wil krijgen op het terrein van de muzische vorming en de kunsteducatie in schools verband, zal in dit boek een gedegen en onderbouwde partner vinden. Het bevat voldoende theoretische onderbouw en praktijk om als uitgangspunt voor discussie en reflectie zijn werk te doen.

'Kom op, verhaal!’ is een methode om met de kleuters, leerlingen van de lagere school of in familieverband verhalen te maken. In de versie voor de kleuters wordt er een verhaal gemaakt samen met de leerkracht of begeleider. Dat kan klassikaal of in kleine groepjes. In de lagere school werkt het als een gezelschapspel en kunnen leerlingen er in kleine groepjes zelfstandig mee aan de slag. Hoewel de methode gericht ontwikkeld is op niveau van kleuters en kinderen is ze ook voor jongeren en zelfs volwassenen heel bruikbaar.
‘Kom op, verhaal!’ leert kinderen verhalen verzinnen. Dat doen ze niet in het wilde weg. Stuurkaarten vertellen hen iets over de structuur van het verhaal en stimuleren hen om verder te denken. Verhaalkaarten helpen hen op weg, maar ook niet meer dan dat. Hun fantasie en hun gevoel voor literaire kwaliteit doen de rest.
De methode bevat 10 verhalen voor de kleuters en zes verhalen voor de lagere school als startmateriaal. Daarna heeft u genoeg inspiratie om zelf verhaalkaarten te maken.

Erfgoed en jongeren: het lijkt een moeilijke combinatie.
Nochtans bewijst onze jarenlange ervaring met Cookies dat deze combinatie uitermate succesvol kan zijn.
De school blijkt de ideale plek te zijn om de aandacht voor erfgoed aan te wakkeren. Een multidisciplinair team van vakleraren staat er paraat met uitleg en aangepaste leermethodes. Bovendien vinden we er àlle jongeren terug en niet enkel de bevoorrechten die deze weg in hun vrije tijd vinden. Doordat erfgoed getuige is van een sociaal, economisch, wetenschappelijk en/of religieus feit, sluit het goed aan bij de vakinhouden van het secundair onderwijs. Denk maar aan economie, geschiedenis, Nederlands, Latijn, aardrijkskunde, wiskunde, godsdienst maar ook houtbewerking, tuinarchitectuur, project algemene vakken, elektriciteit, … De lijst van vakken is oneindig, de raakpunten met erfgoed ook.
We kunnen ons best voorstellen dat het niet evident is om eraan te beginnen. Vandaar dit boek. Om zin te krijgen en dit kunsteducatief project in daden om te zetten. ‘Koken met Cookies’ is opgevat als een praktische handleiding. In een eerste gedeelte schetsen we de achtergrond en de fundamenten van dit project. Het wordt dan onmiddellijk duidelijk waarom dergelijk initiatief in een secundaire school thuishoort. Ongeacht of het om een ASO, TSO of BSO-richting gaat. Daarna volgt de praktijk: hoe beginnen we eraan, wat zijn de mogelijkheden, wat moeten we voor ogen houden,... Net als in een kookboek, verzamelden we voor u de ingrediënten en de nuttige kooktips.
Om in een laatste gedeelte af te sluiten met enkele uitgewerkte praktijkvoorbeelden. Zowel bescheiden als groots opgezette projecten.

Deportnummer: D/2006/8495/23

Zelf theater maken. Vertrekkend van het witte blad, de lege scène, het nog niet verwoorde idee. Onbegonnen werk? Een huzarenstuk? Deze map bewijst het tegendeel en reikt handvatten aan waarmee je snel en efficiënt jouw creativiteit in goede banen kunt leiden.
Verwacht geen ellenlange theatergeschiedenis, een overzicht van allerlei soorten spots of minitieuze stappenplannen die jou al het initiatief uit handen nemen. Deze handleiding bevat het noodzakelijke en het voldoende om jou als acteur, regisseur, schrijver en producent aan het werk te zetten.
De ingrediënten daarvoor zijn een creativiteitsschijf, die vertelt in welke fase van het creatief proces jij je bevindt; een overlegbord dat duidelijk maakt wie waar aan werkt; en een map met informatie, oefeningen en praktijkvoorbeelden van alle elementen die voor het maken van een theatervoorstelling belangrijk zijn.
Deze handleiding voor doe-het-zelvers haalt het beste naar boven in iedereen die de uitdaging aangaat om zelf theater te maken.

Student culturele agogiek Jelle De Grauwe omschrijft in zijn studie het algemeen beleidskader van de kunsteducatie in Vlaanderen, vertaalt dit aan de hand van de kunsteducatieve organisatie De Veerman naar de praktijk en formuleert een kritische noodkreet naar eenheid en eenduidigheid.

In: “Forum” tijdschrift Hogeschool Antwerpen departement dramatische kunsten, muziek en dans (nr. februari)

In: Diagoog, webtijdschrift voor (een) agogiek in dialoog

In: Cultuur en Participatie, opleiding, vorming, begeleiding, Garant, Leuven-Apeldoorn